Shqipëria është nën sulm kibernetik! Ka disa muaj që grupe të lidhur me angazhime gjeopolitike kanë vendosur dhe Shqipërinë në qendër të shenjestrës së tyre. Edhe pse në të vërtetë nuk ka asgjë që të jetë 100 për qind e mbrojtur nga sulmet kibernetike, disa pratika pune mund të ndihmojnë që të rritet mbrojtja e çdo faqeje, duke mbrojtur më tej të dhënat sensitive të qytetarëve shqiptarë.

Më poshtë disa praktika që mund të ndihmojnë në rritjen e sigurisë së faqeve qeveritare në Shqipëri:

Gjithçka pas një Virtual Private Network (VPN)​

Të paktën në dy nga incidentet e fundit të raportuara në Shqipëri, problematika me penetrimin në servera të institucioneve publike shqiptare kanë ndodhur nëpërmjet shfrytëzimit të një vrime sigurie në Microsoft Exchange tek i cili nuk ishte aplikuar përditësimi (patch) i sigurisë në kohën e duhur. Shih: Microsoft investigates Iranian attacks against the Albanian government

Një strategji kyçe në rritjen e sigurisë përfshin implementimin e Rrjeteve Private Virtuale (VPN) për të mbrojtur ndërfaqet që duhet te hapen vetëm nga punononjësit. Në qendër të tij, një VPN shërben si një tunel i sigurt për transmetimin e të dhënave në internet, duke enkriptuar të dhënat gjatë transmetimit. Për zyrat qeveritare, kjo do të thotë se të gjitha komunikimet mes ndërfaqeve të sistemeve digjitale të zyrës janë të mbrojtura kundër qasjes së paautorizuar. Ky enkriptim është veçanërisht jetik duke marrë parasysh natyrën e ndjeshme të të dhënave qeveritare, që shpesh përfshijnë informacion personal, regjistra financiarë dhe detaje të sigurisë kombëtare. Duke rrugëzuar të gjitha ndërveprimet e klientëve përmes një VPN, zyrat qeveritare mund të ulin ndjeshëm rrezikun e shkeljeve të të dhënave dhe spiunazhit kibernetik, duke siguruar që informacioni i ndjeshëm mbetet konfidencial dhe i sigurt.

Faqe interneti dinamike? Po, por databaza mund të veçohet​

Shumica e faqeve që ndërtohen sot janë të bazuar në zgjidhje dinamike, ku jepet nje zgjidhje e plote per te perditesuar lajmet dhe cdo komponent te faqes me pak klikime. Te tilla faqe jane te nevojshme te bazohen mbi nje scripting engine, ose ne nje platforme robuste qe duhet te hostoje gjuhe te pasura komunikimi. Mendoni pak, nese do ju duhet te udhetoni ne mal, a duhet te shkoni me nje ferrari, apo mjafton dhe nje makine e thjeshte? Shpeshhere, sidomos ne rastin e agjensive te vogla, tek faqet e internetit, 90% e faqes ndodhet ne faqe qe nuk do ndryshoje deri ne zevendesimin e ardhshem te titullarit (dhe faqes se internetit), por keto faqe programohen sikur cdo element i tyre mund te ndryshohet ne cdo cast.

Per hir te sigurise, para ndertimit te nje faqe te tille, pyesni webmaster, nese mund te krijoje nje platforme ku editimi i informacionit te behet ne nje zone te mbrojtur nga nje VPN, por botimi i faqes te jete nje faqe HTML e kompiluar, qe nuk ka nevoje per te shkembyer informacion me databazen. Nje webserver i krijuar vetem per ofrimin e nje faqeje ne HTML, pa pasur nevojen te lidhet me nje databaze (ku shpeshhere mbahen dhe informacione e databaza te tjera) eshte shume me i sigurt se nje webserver qe ka nevoje te lidhet me nje databaze. Tentoni te gjeneroni nje faqe ne HTMl te thjeshte; nese po pyesni veten, faqja qe po vizitoni eshte e gjeneruar vetem si HTML dhe nuk ka asnje lidhje me nje databaze.

Hostimi ne servera te dedikuar apo shared?​

Serverat e ndare, Shared Hosting jane teper te lire, por sjellin rrezikun qe ndodhesh ne nje ambient me faqe te tjera, dhe shpeshhere, dhe vete webmaster te ketyre faqeve nuk e dine se ku i kane marre scriptet qe po ngarkojne ne faqe. Per efekt sigurie, kerkoni gjithmone qe te hostoni vetem ne servera te dedikuar ose VPS (nje version me ekonomik!)

Përditësimet e sigurisë​

Mirëmbajtja e sigurisë dhe efikasitetit të një serveri është një aspekt kyç i menaxhimit të çdo shërbimi online ose faqeje të internetit. Patchimi i rregullt i serverit është jetik për të mbrojtur kundër dobësive, malware-it dhe kërcënimeve të tjera kibernetike. Nëse do të patchoni vetë serverin ose të punësoni një agjenci varet nga faktorë të ndryshëm, duke përfshirë ekspertizën, disponueshmërinë e burimeve dhe kompleksitetin e mjedisit tuaj të serverit. Le të eksplorojmë përfitimet dhe disavantazhet e të dyja qasjeve.

Patchimi i Serverit Vetë​

Përfitimet:

• Efektiv Në Kosto: Të bërit vetë mund të kursejë para që ndryshe do t’i shkonin agjencisë. Për bizneset e vogla ose startup-et, kjo mund të jetë një faktor i rëndësishëm.
• Kontroll i Drejtpërdrejtë: Ju keni kontroll të drejtpërdrejtë mbi procesin e patchimit, duke përfshirë kur dhe si aplikohen patchet. Kjo mund të jetë thelbësore për konfigurimet e personalizuara ose kërkesat specifike të përputhshmërisë.
• Zhvillimi i Aftësive: Menaxhimi i sigurisë së serverit tuaj mund t’ju ndihmojë ju ose ekipin tuaj të zhvillojë aftësi teknike të vlefshme.

Disavantazhet:

• Koha: Të qëndruarit i përditësuar me dobësitë e fundit dhe patchet mund të jetë kohë-rrëmbyese, veçanërisht për bizneset pa një departament të dedikuar IT.
• Rreziku i Gabimeve: Pa ekspertizën e duhur, ka një rrezik më të lartë të gabimeve gjatë procesit të patchimit, që mund të çojë në ndërprerje ose shkelje të sigurisë.
• Alokimi i Burimeve: Koha dhe përpjekja e shpenzuar për patchim mund të ishin më mirë të investuar në aktivitetet tuaja kryesore të biznesit.

Punësimi i një Agjencie​

Përfitimet:

• Ekspertiza: Agjencitë janë të specializuara në menaxhimin dhe sigurinë e serverit, duke sjellë një nivel ekspertize që mund të ulë ndjeshëm rrezikun e kërcënimeve kibernetike.
• Kursim Kohë: Japja me qira e mirëmbajtjes së serverit ju lejon të fokusoheni në biznesin tuaj në vend të teknikaliteteve të menaxhimit të serverit.
• Shërbimet Gjithëpërfshirëse: Shumë agjenci ofrojnë një gamë shërbimesh, duke përfshirë monitorimin, kopjimin rezervë dhe rimëkëmbjen, duke ofruar një zgjidhje të gjithanshme për mirëmbajtjen e serverit.

Disavantazhet:

• Kostoja: Punësimi i një agjencie është më i shtrenjtë se të bërit vetë, që mund të mos jetë e realizueshme për të gjitha bizneset.
• Më pak Kontroll: Japja me qira mund të rezultojë në më pak kontroll të drejtpërdrejtë mbi procesin e patchimit dhe konfigurimet e serverit, që mund të jetë shqetësuese për bizneset me nevoja specif

ike për përputhshmëri ose operacionale.

• Varësia: Mbështetja në një agjenci të jashtme për mirëmbajtjen e serverit mund të krijojë një varësi, që mund të shkaktojë probleme nëse niveli i shërbimit nuk përmbush pritshmëritë ose nëse disponueshmëria e agjencisë ndryshon.

Përfundim​

Vendimi për të patchuar vetë serverin tuaj ose të punësoni një agjenci duhet të bazohet në një vlerësim të kujdesshëm të nevojave specifike të biznesit tuaj, burimeve dhe tolerancës ndaj rrezikut. Për bizneset me aftësitë teknike dhe burimet e nevojshme, vetë-patchimi mund të jetë një mënyrë efektive në kosto për të mbajtur sigurinë e serverit. Megjithatë, për organizatat pa staf të dedikuar IT ose për ato që preferojnë të përqendrohen në operacionet e tyre kryesore, punësimi i një agjencie mund të ofrojë qetësi mendore, ekspertizë dhe më shumë kohë për të dedikuar në rritjen e biznesit. Në fund të fundit, është thelbësore që serveri juaj të patchohet rregullisht dhe të mbahet i sigurt, pavarësisht nga metoda e zgjedhur.